تاثیر pH آب بر سلامت بدن؛ نکات مهمی که باید بدانید!

همه آب‌ها مثل هم نیستند! آب آشامیدنی ممکن است اسیدی، قلیایی یا خنثی باشد و یکی از مهم‌ترین شاخص‌هایی که این تفاوت را تعیین می‌کند، pH آب است. این فاکتور، میزان اسیدی یا قلیایی بودن آب را مشخص کرده و تاثیر مستقیمی بر سلامت بدن و طعم آب دارد. آب معدنی با pH کنترل‌شده، مثل آب معدنی برند «میوا»، یکی از بهترین انتخاب‌ها برای حفظ بالانس اسید و باز بدن است. در این مطلب با تعریف pH آب، فواید و مضرات آب اسیدی و روش‌های اندازه‌گیری pH آب، آشنا می‌شویم.

PH آب چیست؟

pH آب شاخصی برای اندازه‌گیری غلظت یون‌های هیدروژن (H⁺) در آب است و معیار اسیدی یا قلیایی بودن آن را مشخص می‌کند. مخفف عبارت Potential of Hydrogen بوده و اولین بار توسط سون سورنس در سال 1909 معرفی شد. مقدار pH بر اساس یک مقیاس استاندارد از 0 تا 14 تعیین می‌شود:

• عدد کوچک‌تر: غلظت یون H⁺ بیشتر – محیط اسیدی‌تر
• عدد بزرگ‌تر: یون OH⁻ بیشتر – محیط قلیایی‌تر

مقیاس pH

• 0: اسید بسیار قوی (مثل اسید معده یا اسید سولفوریک غلیظ)
• 7: خنثی (آب مقطر)
• 14: باز بسیار قوی (مثل محلول سدیم هیدروکسید غلیظ)

چه آبی را اسیدی می‌گویند؟

به آبی که عدد pH آن کمتر از 7 باشد، «آب اسیدی» گفته می‌شود. این آب مقدار H⁺ بیشتری نسبت به OH⁻ دارد، می‌تواند طعم تند یا ترش ایجاد کند و در صنعت یا لوله‌کشی‌ها خاصیت خورنده دارد.

فواید و مضرات آب اسیدی

آب اسیدی در بلندمدت می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی در کلیه، استخوان‌ها و لوله‌کشی‌ شود.

1. تأثیر بر دندان: pH پایین آب باعث حل شدن مینای دندان، افزایش حساسیت و پوسیدگی می‌شود.
2. تأثیر بر دستگاه گوارش: مصرف مداوم آب اسیدی باعث سوزش معده، رفلکس و تحریک جداره معده می‌شود.
3. نقش در رفلاکس معده: برخی مطالعات نشان داده‌اند که آب با pH بالاتر از 8 می‌تواند به طور موقت اسید معده را خنثی کند، اما این جایگزین درمان پزشکی نیست.
4. کلیه و دفع سموم: کلیه‌ها طبیعی‌ترین تنظیم‌کننده اسید–باز بدن هستند. نوشیدن آب با pH استاندارد یا کمی قلیایی می‌تواند به دفع بهتر سموم کمک کند.
5. پوست و ظاهر: آب با pH مناسب نه باعث خشکی پوست می‌شود و نه التهاب؛ نتیجه، پوست شفاف‌تر و سلامت‌تر است.

استاندارد pH آب آشامیدنی

بر اساس استاندارد ملی ایران (استاندارد 1053) و توصیه‌های سازمان جهانی بهداشت، pH آب آشامیدنی باید در بازه 6.5 تا 8.5 باشد.

• آب معدنی استاندارد: حدود 7.2 (مثل آب معدنی میوا)
• آب جوشیده: ممکن است کمی اسیدی‌تر شود (به دلیل از بین رفتن برخی مواد معدنی و تغییر گازهای محلول)
• آب شهری (لوله‌کشی): pH معمولاً بین 6.5 تا 8.5 تنظیم می‌شود؛ زیرا اگر pH خیلی پایین باشد خوردگی لوله‌ها بیشتر می‌شود و اگر خیلی بالا باشد رسوب‌گذاری افزایش پیدا می‌کند.
• آب تصفیه‌شده با دستگاه‌های خانگی (RO): دستگاه اسمز معکوس بسیاری از املاح را حذف می‌کند و آب تمیز اما کمی اسیدی‌تر (pH حدود 5.5 تا 6.5) تولید می‌کند، مگر اینکه فیلتر قلیایی‌کننده اضافه شده باشد. برخی افراد برای تعادل pH این آب از فیلتر مینرال یا آلکالاین استفاده می‌کنند.

پیشنهاد مطالعه:مشخصات آب معدنی استاندارد

چطور pH آب را اندازه‌گیری کنیم؟

برای دانستن pH آب آشامیدنی می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:

روش‌های خانگی

• نوار تورنسل: ارزان و ساده؛ ولی دقت پایین.
• کیت تست pH آب: شامل محلول‌های معرف و جدول رنگ، دقت متوسط.

pH متر دیجیتال

دستگاهی الکترونیکی که با دقت بالا (±0.1) pH را نمایش می‌دهد. مزیت اصلی، قابل استفاده مکرر و دقیق. عیب اصلی، هزینه بالاتر و نیاز به کالیبراسیون.

بررسی نتایج اندازه‌گیری pH آب

• pH کمتر از 6.5

آب اسیدی محسوب می‌شود. این آب ممکن است طعم ترش، فلزی یا حتی مزه نامطلوب داشته باشد و اگر مدت طولانی مصرف شود، خطر فرسایش مینای دندان، تحریک معده و انتقال فلزات از لوله‌ها را بالا می‌برد.

اگر با چنین نتیجه‌ای مواجه شدید، توصیه می‌شود از مصرف دائمی آن خودداری کرده و به دنبال منبع سالم‌تر باشید یا آب را تصفیه و متعادل کنید.

• pH بین 6.5 تا 8.5

این بازه، استاندارد pH آب آشامیدنی است که توسط سازمان‌های ملی و بین‌المللی مانند WHO توصیه شده. آبی با این pH، معمولاً طعم مطلوب، کمترین خوردگی برای لوله‌ها و ایمنی مطلوب برای بدن دارد.

آب معدنی میوا کوچک با pH خنثی 7.4، در تعادل کامل از نظر اسیدیته و قلیایی بودن قرار دارد؛ این ویژگی باعث می‌شود آب معدنی میوا بهترین انتخاب برای افرادی باشد که سلامت بدن و مینای دندان برایشان اهمیت دارد، چرا که نه خاصیت اسیدی مضر دارد و نه قلیایی بیش از حد.

پیشنهاد مطالعه:نقش آب معدنی در سلامت بدن

• pH بالاتر از 8.5

آب قلیایی زیاد است. ممکن است مقداری مزه تلخ یا صابونی داشته باشد. در درازمدت احتمال ایجاد رسوبات و مشکلات گوارشی وجود دارد. مصرف مداوم توصیه نمی‌شود.

اگر به تجهیزات اندازه‌گیری pH دسترسی ندارید، ساده‌ترین راه برای اطمینان از کیفیت، انتخاب آب معدنی با آنالیز شیمیایی شفاف روی برچسب است؛ برندهایی که اطلاعات دقیق و قابل استناد ارائه می‌کنند، (مانند آب معدنی میوا)، انتخاب مطمئنی برای مصرف روزانه به شمار می‌آیند.

چگونه برچسب آب معدنی را بخوانیم؟

برای انتخاب یک آب معدنی سالم و استاندارد، مهم‌ترین کار بررسی برچسب بطری است. روی برچسب، اطلاعاتی مثل تاریخ تولید و انقضا، منبع آب (چشمه یا سفره زیرزمینی)، ترکیبات معدنی شامل کلسیم، منیزیم، سدیم، پتاسیم، مقدار TDS، سختی کل و سطح pH درج می‌شود.

• این اعداد نشان می‌دهند آب از چه منبعی آمده، چه میزان مواد معدنی دارد و آیا طعم، کیفیت و ارزش تغذیه‌ای آن برای مصرف روزانه مناسب است یا نه.
• برای مثال pH نزدیک به خنثی (حدود 7 تا 7.5) نشان‌دهنده تعادل مناسب اسیدی و قلیایی بودن آب است؛ مانند آب معدنی میوا که در تعادل کامل قرار دارد.
• نوع بسته‌بندی، روش‌های تصفیه (در صورت وجود)، شماره پروانه بهداشت و استاندارد نیز روی برچسب ذکر می‌شوند و به شما کمک می‌کنند از تازگی محصول مطمئن شوید.
• توجه به تاریخ انقضا اهمیت زیادی دارد، زیرا نگهداری طولانی‌مدت یا قرار گرفتن بطری در معرض گرما و نور، روی طعم و کیفیت اثر گذار است.

پیشنهاد مطالعه:تفاوت آب تصفیه‌شده، آشامیدنی و آب معدنی

روش کاهش یا افزایش pH آب

• افزایش pH (کاهش اسیدیّت): استفاده از فیلترهای قلیایی، مواد معدنی (کلسیم، منیزیم)، یا سیستم‌های تزریق سودا اش در مقیاس صنعتی.
• کاهش pH (در آب قلیایی بالا): افزودن چند قطره آب‌لیمو برای مصرف خانگی یا تزریق اسیدهای ضعیف کنترل‌شده در صنایع.

جمع‌بندی

pH آب، یکی از مهم‌ترین شاخص‌های کیفیت آب آشامیدنی است. آب با pH استاندارد نه تنها سلامت بدن را حفظ می‌کند، بلکه از خوردگی لوله‌ها و تغییر طعم جلوگیری می‌کند. بهترین توصیه این است که یا از آب‌های معدنی معتبر با آنالیز شفاف (مثل آب معدنی میوا) استفاده کرده یا با ابزار ساده‌ای مانند نوار تست pH، کیفیت آب را شخصاً بررسی کنید.

سوالات متداول